Schaken

Kandidatentoernooi Londen, 2 weken later en nog steeds ziek.

molware — Mon, 15 Apr 2013 17:33:00 GMT

Vandaag is het 2 weken geleden dat Magnus Carlsen tot winnaar werd uitgeroepen van het kandidatentoernooi in Londen op grond van de uit het voetbal afkomstige '3 puntenregel'. Zoals te verwachten viel werd deze regel massaal verguisd, Gert Ligterink noemde hem zelfs idioot. En terecht. Moeten we dan allemaal flutpartijen gaan afleveren door als gekken op winst te gaan spelen? De match tussen Carlsen en wereldkampioen Anand is geplanned in november in India, maar voor mij is het moeilijk om een wereldkampioenschap serieus te nemen waarin een overwinning en een nederlaag hoger worden aangeslagen dan 2 remises. Aan de slechte lezer wil ik nog kwijt dat ik Magnus Carlsen niets kwalijk neem en hem ook niets misgun. Ook hij is immers slachtoffer, want de onzinnige 3-puntenregel ontnam hem de kans het kandidatentoernooi op een waardige manier te winnen. Als hij Vladimir Kramnik in een play-off zou hebben verslagen zouden we hem als de terechte uitdager van Anand beschouwen.

Candidates London 2013

molware — Mon, 01 Apr 2013 21:23:00 GMT

Het kandidatentoernooi in London 2013 zit erop. Wat een van de mooiste toernooien van deze jaren zou hebben kunnen zijn is verpest door de reglementen. Om precies te zijn, door de regel die bepaalt dat bij gelijk eindigen de speler die de meeste partijen heeft gewonnen tot winnaar verklaard wordt. Oftewel, zoals Nigel Short terecht opmerkte: de speler die de meeste partijen heeft verloren. De gedachte hierachter is duidelijk: het aanwakkeren van de vechtlust. Hiermee gaat de FIDE echter buiten haar boekje. Het is aan organisatoren van particuliere toernooien om regels te verzinnen die bedoeld zijn om de vechtlust aan te wakkeren, zoals bijvoorbeeld de '30-zettenregel', maar niet aan de FIDE. Toen bij de wereldkampioenschappen voetbal in 1994 het sommetje ' 1+1=3' werd ingevoerd gold bij het schaken nog steeds '0.5 + 0.5 = 1', en gelukkig maar. Tot 2013. De scores van Magnus Carlsen en Vladimir Kramnik zijn gelijk, met allebij 8.5 uit 14, maar zoals George Orwell het zou zeggen, de punten van Magnus zijn 'more equal'.

Betutteling in de schaaksport

molware — Wed, 19 Nov 2008 11:14:00 GMT

Betutteling, in mijn vorige blog kwam het al aan bod en ook in die van juli. En nu moet ik helaas concluderen dat zelfs de schaakwereld ermee geinfiltreerd wordt, maar laat ik bij het begin beginnen: de Olympiade van Dresden 2008. De eerste 4 ronden waren me ontgaan en de partij tussen Naiditsch en Kramnik uit de 5e ronde was de allereerste die ik naspeelde. Na 25 zetten ontstond de volgende stelling:
Kramnik

Naiditsch

Wit aan zet.

Vanwege de ongelijke lopers en de volledig symmetrische pionstruktuur is deze stelling potremise. Tot mijn verbazing speelden de heren echter door. Eigenwijsheid? Spanningen tussen de spelers? Allebij te trots om remise aan te bieden?

26.Te5, Tfe8
27.Txe8, Txe8
28.Le3

Kramnik

Naiditsch

Zwart aan zet.

Dit begint werkelijk belachelijk te worden. Ik keek naar de zetnummers en kreeg een donkerbruin vermoeden. Het zou toch niet waar zijn?! Als de heren op de 31e zet tot remise zouden besluiten dan zou mijn donkerbruine, zeg maar gerust stontkleurige, vermoeden bevestigd worden.

28..., Td8
29.f3, f6
30.Kf2, Kf7
31.h4
remise

Ja hoor! De spelers mochten volgens de toernooiregels natuurlijk stomweg niet eerder remise aanbieden. Met dit belachelijke verbod zijn de laatste paar jaar al verschillende toernooien gespeeld, maar dat waren particuliere toernooien. Die kunnen je desgewenst vragen om verkleed als Sinterklaas achter het bord plaats te nemen, inclusief een lange witte baard, een mijter op je kop en een staf in je hand. De Olympiade echter wordt gespeeld onder auspicien van de FIDE, de wereldschaakbond, en je zou verwachten dat ze daar de elementaire regels van het schaakspel in acht nemen. Uiteraard heb ik nog naar de toernooireglementen gezocht op de rommelige en commerciele toernooiwebsite, maar vond niks. Wie het proberen wil, die wens ik veel geluk: Schaakolympiade 2008 En laat het me alsjeblieft weten, mocht je ze vinden.
Toevallig vond ik een verwijzing naar de 30-zetten-regel in een prominent op de startpagina van de toernooiwebsite aanwezige link naar een interview met niemand minder dan de tweede-bord-speler van Bosnia & Hercegovina: Borki Predojevic en de derde-bord-speelster van het damesteam van eveneens Bosnia & Hercegovina: Mira Dedijer.

Ik citeer:
PD: What do you think about the new rules like “no draw before move 30”?
BP: I think it is in some way very interesting – when I play very strong players and we run into a position where my opponent does not feel very comfortable he would have offered a draw in the past and normally I would have to agree on that. Now he cannot offer the draw and has to keep on playing, this is really very interesting!

Een redenering uit het jaar nul natuurlijk, waarom zou hij remise aan 'moeten' nemen? Maar dat terzijde. Waar het om gaat is dat spelers geen puntendeling overeen mogen komen zodra ze de stelling daar rijp voor achten. Zogenaamd om korte remises te vermijden. Naadloos past deze betutteling in de maatschappelijke tendens van de laatste jaren om alles met meer regelgeving af te willen dwingen. 'Wij zullen die obstinate grootmeesters wel eens even leren wat vechten is!', zo hoor je de organisatoren denken. What's next? Geen stukken ruilen voor de tiende zet?

Tenslotte, mocht je je afvragen waarom er geen link naar een interview met een topschaker op de startpagina van de website staat, maar wel een met de tweede en derde bordspelers van Bosnia & Hercegovina, zie hier een foto van Mira:

Mira Dedijer

Hans Ree over Vladimir Kramnik

molware — Sun, 11 Nov 2007 07:37:00 GMT

Er was een boel gebeurd op mijn werk, maar toen ik eindelijk tijd had om even de krant te lezen sloeg ik hem meteen open op de twee na laatste pagina van het 'Etcetera'-gedeelte: de schaakrubriek van Hans Ree, de man die me zo dikwijls amuseert met grappige anecdotes, maar me haast evenzo vaak irriteert door de namen van de spelers te bedekken met de beroemde mantel der liefde, zelfs als het om relatief onschuldige voorvallen gaat. Kortom, ik vind dat hij te ver gaat in zijn correctheid.
Maar wie schetst mijn verbazing toen ik deze kop las: 'Boeddhist met een groot ego'. En de intro-tekst handelt over 'het masker van Kramnik'. Kramnik met een masker en een groot ego? Wat nu weer?? Gelukkig wist ik dat die woorden door de redactie bedacht zouden kunnen zijn en niet door Hans Ree zelf, maar mijn nieuwsgierigheid naar de inhoud van het stukkie was uiteraard wel gewekt.
Hierin beticht Hans hem van het doen van 'onprettige uitspraken' over Anand in de Russische krant Izvestia, en daarmee doelt hij op het feit dat Kramnik vindt dat het wereldkampioenschap in een matchvorm gespeeld behoort te worden en niet in een toernooivorm. In de eerste plaats vind ik het vreemd dat Hans dit uit een Russische krant moet vernemen, want hetzelfde staat namelijk ook in het vooraanstaande schaakmagazine 'New in Chess'. En zelfs ruim voor aanvang van het toernooi had Kramnik zich al op die manier uitgelaten. Helemaal niets persoonlijks naar Anand toe dus, integendeel, ik vind het juist bewonderenswaardig hoe Kramnik enerzijds gewoon open en eerlijk over zijn gevoelens is, en anderzijds volledig correct is naar Anand toe. Hij geeft hem alle waardering die hij verdient en vecht zijn wereldtitel geen moment aan. Alleen het gevoel is er niet, en gevoelens laten zich nu eenmaal niet bevelen. Dus waarom dan toch zo'n artikel van Hans? Stemmingmakerij? Mag hij Kramnik niet? Of is het zijn spel? Het zou Hans sieren als ie er in een volgend artikel op terug zou komen.
Persoonlijk ben ik het overigens met Kramnik eens. In een toernooi kunnen spelers die zelf geen kans (meer) maken op de titel toch een beslissende rol spelen.

Wereldkampioenschap Schaken 2007 in Mexico

molware — Wed, 12 Sep 2007 22:05:00 GMT

"Laat honderd gekken hun hele leven lang natuurkundige theorieen bedenken, en dan nog zal er niet 1 tussen zitten zo bizar als de quantummechanica."
Wie deze uitspraak bedacht heeft weet ik niet meer, maar hieraan moest ik denken toen ik vandaag nog eens de reglementen las van het wereldkampioenschap schaken dat morgen in Mexico gaat beginnen.
Vroeger was alles beter. Echte zomers, echte winters. Geen versterkt broeikaseffect en geen Windows 95. Geen Annemarie Jorritsma en geen Rita Verdonk. En vooral: niemand die durfde te tornen aan de driejarige cyclus om het wereldkampioenschap. Zonetoernooien, interzonetoernooien en dan kandidatenmatches. Geen flauwekul. Een enkele keer hoorde je iemand zachtjes mopperen dat de uitdager een toch wel erg lange weg moest afleggen, terwijl de wereldkampioen rustig op zijn troon kon blijven zitten, maar zodra de schakersblikken op de mopperaar gericht werden verstomde de kritiek altijd snel. Hierarchie en rust, daar houden schakers van.
Elista 2006. Al voordat de match tussen wereldkampioen Vladimir Kramnik en zijn uitdager Veselin Topalov zou beginnen werd al besloten dat het volgende wereldkampioenschap in een toernooivorm zou worden gegoten. Dat was immers beter dan een match. Met 8 deelnemers en al slechts 1 jaar later. Opmerkelijk was dat hierbij geen plaats zou zijn voor de verliezer van de match. 'Opmerkelijk' is enigszins zwak uitgedrukt, voor de geloofwaardigheid van het wereldkampioenschap is het namelijk niet minder dan desastreus. Je kunt de verliezend finalist, of dat nu Kramnik of Topalov zou worden, nu eenmaal niet aan de kant houden. Nu na 13 jaar eindelijk een reunificatiematch zou gaan plaatsvinden wordt aan diezelfde reunificatie alweer getornd.
In 2008 zal er weer een nieuw wereldkampioenschap zijn.
Weer een toernooi met 8 deelnemers?
Nee, een match.
Weer terug naar een match?
Ja.
We stappen toch niet af van de matchvorm naar de toernooivorm om in 2008 de matchvorm weer in te voeren?
Jazeker wel.
Waarom dan?
Omdat een matchvorm beter is dan een toernooi.
Ach ja, natuurlijk! En wie speelt die match dan?
De nieuwe wereldkampioen natuurlijk!
Maar tegen wie? Worden er kwalificatiematches of toernooien gespeeld?
Niets van dat al!
Maar hoe kunnen andere spelers zich dan plaatsen?
Dat kunnen ze niet!
Ma... maar.. Ook Topalov niet...?
Aha! Nee, ook hij niet, maar hij is toch een speciaal geval!
Hoezo?
Als Kramnik in Mexico zijn titel behoudt, dan speelt ie de match tegen... Topalov!
Oh? En anders?
Dan heeft Topalov pech gehad!
Maar Topalov is er in Mexico ook al niet bij. Nadat ie de match in Elista verloor heeft ie niet de kans gehad om zich voor het kampioenschap in 2007 te plaatsen, en, tenzij Kramnik Mexico 2007 wint, krijgt ie ook zelfs niet de kans om zich voor het WK in 2008 te plaatsen?
Klopt.
Is dat eerlijk?
Gods wegen en die van de FIDE zijn ondoorgrondelijk...
En als Kramnik niet wint?
Dan speelt de nieuwe wereldkampioen tegen... Kramnik!
Dus of ie nu wint of niet in Mexico, Kramnik speelt altijd volgend jaar?
Yep!

Kunt U het nog volgen? Zo niet, lees het dan nog maar 'ns over want ik ga 't niet nog 'n keer uitleggen. De situatie lijkt dus gunstig voor Vladimir Kramnik, maar dat is het beslist niet. Ervan uitgaande dat de reglementen niet tussentijds gewijzigd worden is hij verzekerd van een WK-match in 2008, maar hij zit gedurende het toernooi in Mexico in een bizarre situatie. Resumerend: als ie wint speelt ie volgend jaar als wereldkampioen dus tegen Topalov, en als ie verliest speelt ie als uitdager tegen de winnaar van Mexico 2007. Natuurlijk zou ie graag zijn titel willen behouden, maar tot welke prijs? De psychologische oorlogsvoering en lafhartige beschuldigingen van Topalov hebben hem diep geraakt en het liefst heeft ie nooit meer iets met hem te maken. Het lijkt me dan ook geen eenvoudige opgave voor Kramnik om zich op te peppen voor het kampioenschap in de wetenschap dat als ie slaagt, en het toernooi wint, hij zal worden 'beloond' wordt met een match tegen Topalov.

De slotronde vangt aan. De klok tikt en Vladimir speelt met wit tegen zijn vriend Peter Svidler, die aan kop staat. Kramnik staat een half punt achter en is bij winst zeker van de eerste plaats. Wat te doen? Op de 13e zet remise aanbieden en volgend jaar lekker samen een lucratieve match spelen? Of tot het uiterste gaan om te proberen je vriend te verslaan om dan volgend jaar weer een match tegen Topalov te kunnen spelen? Waar je niet naar de WC kan omdat de toernooileiding die op advies van Danailov op slot het gedraaid? Vladimir voelt zijn adem stokken... Dan ziet hij in zijn geestesoog ineens de volgende krantekop voor zich:'WK Match schaken 2008 vindt niet plaats in Elista maar in Bulgarije'. Hij verslikt zich merkbaar maar kan nog net zijn kopje koffie neerzetten. Peter kan het niet langer aanzien en biedt remise aan...

Nederlands Kampioenschap schaken 2007

molware — Fri, 22 Jun 2007 03:21:00 GMT

De locatie, het Mediapark, was eenvoudig te vinden en de eerste persoon die ik er zag was Andre, die buiten stond te roken. Hij vertelde me dat ie al na 12 zetten een dame ging winnen en op 2 uit 2 zou komen. Eerst begreep ik niet waar ie het over had, maar even later werd me duidelijk dat er naast het NK ook een open toernooi gespeeld werd. En wie schetst mijn verbazing toen ik Eric van den Doel daar zag zitten? Bij het NK had ie zich teruggetrokken omdat het prijzengeld te laag was, maar hier doet ie dus wel mee!? Ik liep een rondje om te kijken wie er allemaal zat en was precies op het juiste moment bij het bord van Andre om de dame van zijn tegenstander, zoals beloofd, in de doos te zien verdwijnen. Dan de hoofdspeelzaal, want daar was het tenslotte allemaal om te doen geweest. Twee van de deelnemers, Manuel Bosboom en John van der Wiel kende ik persoonlijk. Sommige schakers zitten altijd in uiterste concentratie diep over hun bord gebogen, maar Manuel niet. Hij heeft daarvoor een veel te luchtige speelstijl. Hij zag me en knikte vriendelijk. John van der Wiel zat, zoals gewoonlijk, echter wel met het hoofd in de handen over het bord gebogen en zag me niet. Na een paar minuten had ik genoeg van die stilte en wilde weg uit de speelzaal. Opeens stond diezelfde John echter voor mijn neus. Waar kwam die nu zo ineens vandaan? Zat ie 10 sekonden geleden niet nog in diepe concentratie verzonken achter het bord!? Hij moest over de touwtjes zijn gestapt om mij te begroeten. Lang spraken we niet, want al na een minuut kwam een wedstrijdleider naar ons toe. Die richtte zich tot John en vertelde hem dat het niet de bedoeling was dat ie met buitenstaanders sprak. John legde zich erbij neer, en ik natuurlijk ook. Het was niet het moment voor een discussie. En je weet immers maar nooit wat voor een waardevolle adviezen John van mij kan krijgen, zeker in dit computertijdperk waar een programma van een paar tientjes, draaiend op een laptop, een heel goede kans op de titel zou maken.
De rest van de dag bracht ik door in de analyseruimte. Ik trof het, want het commentaar werd verzorgd door Gert Ligterink, een van de beste commentators. Ik zat helemaal vooraan en leverde nog een positieve bijdrage.

L'Ami - Tiviakov, NK 2007

Zwart aan zet

Zwart staat een pion voor, maar Gert vroeg zich af hoe zwart het verlies van zijn c-pion zou kunnen vermijden. 38...,c2 wees hij af vanwege 39.b3, maar tot zijn verbazing werd deze zet toch gespeeld. Tot zijn evengrote verbazing werd 39.b3 echter niet gespeeld, maar 39.Lxe5. Gert probeerde te vinden wat er mis was zou kunnen zijn met 39.b3 na 39...,Lb5, maar kon niets overtuigends vinden. Ik bekeek de zetten maar met een half oog mee, want ik had iets anders gezien in plaats van 39...,Lb5. Na twee minuten raapte ik de moed bij elkaar en noemde mijn zet. Gert keek ernaar en was het onmiddelijk met me eens.

Analysediagram

Zwart aan zet

39...,Pd3! en na 40.Lxd3,Txe1 41.Txe1,c1D 42.Txc1,Txc1 komt zwart een volle kwaliteit voor. Om dit eruit te halen gaf wit (in het bovenste diagram) na 38...,c2 met 39.Lxe5 het loperpaar op en verloor kansloos na 39...,Txe5 40.b3, Tce8.

Topalov mag Kramnik's toilet doorzoeken.

molware — Sun, 01 Oct 2006 21:43:00 GMT

Dit lijkt me nu typisch zo'n zin die je twee keer leest. 'Topalov mag Kramnik's toilet doorzoeken' Waar gaat dat nu weer over? Bolletjesslikkers op Schiphol? Nee, Topalov en Kramnik zijn topschakers en ze spelen een match om het wereldkampioenschap. Kramnik wandelt om de haverklap zijn toilet in (beide spelers hebben een eigen toilet) en Topalov verdenkt hem ervan een computer te gebruiken. Kramnik's toilet zat voor aanvang van de 5e partij op slot, en hij weigerde te spelen zolang hij er geen toegang toe had. Verbijsterd keek de hele schaakwereld toe hoe de sekonden wegtikten, en na een uur werd de partij gewonnen verklaard voor Topalov. Uiteraard ondertekende Kramnik het uitslagenformulier niet.
Voor aanvang van een match probeer ik altijd in te schatten of er ruzie gaat ontstaan. Ook nu. Kramnik en Topalov zijn gemakkelijke jongens en de match zou vlekkeloos verlopen, zo was mijn verwachting. Ik zat er dus behoorlijk naast. En ik niet alleen. Voor zover ik weet had niemand verwacht dat deze twee spelers in een conflict verzeild zouden kunnen raken. Hoewel ik de persverklaringen op de voet volg wil ik hier toch niet in te veel details treden, maar me beperken tot de vraag of Kramnik computerfraude kan hebben gepleegd.
'Het gaat wel om een boel geld', zou je als argument kunnen aanvoeren. Dat is zeker waar, maar dit wordt onafhankelijk van de uitslag gelijk verdeeld. Maar zelfs als dit niet het geval zou zijn, zoals gewoonlijk overigens, dan nog zou het prestige veel zwaarder wegen dan het geld. Topschakers zijn, net als andere topsporters, heus niet vies van geld, maar bij een match als deze speelt geld geen enkele rol. Hier wordt geschiedenis geschreven. Het is zelfs niet alleen een match om het wereldkampioenschap maar een reunificatiematch. De winnaar zou (zal?), voor het eerst in 13 jaar, weer door de hele schaakwereld als zodanig erkend worden.
'Computerfraude is al vaak voorgekomen op schaaktoernooien' Ja, maar steeds door charlatans, niet door topspelers. En de reden is simpel: het risico is te groot. Want op dit gebied zijn schakers bepaald niet vergevingsgezind. Nog nooit is een topschaker betrapt, maar zou dat ooit gebeuren dan zou hij voor de rest van zijn leven besmet zijn.
'Kramnik heeft geblunderd op de 31e zet in de 2e partij' , zou je kunnen aanvoeren ten gunste van Kramnik. En inderdaad, een zet als 31...,Lxf8 zou een computer niet spelen. In dit type stellingen, rekenstellingen, zijn ze al jaren superieur aan de mens. Haarscherp zien ze door de bomen het bos.

15.54 – Kramnik plays move 15
15.55 – Goes into the bathroom
15.56 – Goes out of the bathroom
15.57 – Goes into the bathroom
15.59 – Goes out of the bathroom
16.03 – Goes into the bathroom
16.04 – Goes out the bathroom
16.07 – Comes out for move 16

Aldus het persbericht van Silvio Danailov, leider van Topalovs delegatie. Het ziet er zo gedetaileerd uit, dus het zal wel waar zijn. Maar ik wil het nu even vanuit het standpunt van de fraudeur bekijken. Die wilt zo weinig mogelijk argwaan wekken, liefst helemaal geen, dus zou die dan binnen de tijdsduur van 1 zet maar liefst drie keer het toilet opzoeken? En over de 4 gespeelde partijen gemiddeld genomen meer dan 50 keer per partij, zoals Danailov, namens Topalov, claimt? Ondenkbaar. Dat Kramnik zo vaak naar het toilet gaat lijkt er juist op te wijzen dat ie totaal niet met dit soort zaken bezig is.

Wordt er morgen gespeeld? Wordt de match uberhaupt nog hervat? Ik hoop het, maar hoe zouden de spelers erdoor beinvloedt zijn? De verliezer van de match heeft in ieder geval alvast een excuus klaarliggen. Laat ik eindigen met het enige lichtpuntje: de klachten dat de huidige topschakers allemaal zo braaf zouden zijn hoor je nu tenminste even niet meer: de tijden van Kortsjnoi herleven!

zondag zonder zon

molware — Mon, 18 Sep 2006 11:06:00 GMT

Vandaag heb ik een flinke stapel oude schaaktijdschriften weggegooid. Alle jaargangen van 1979 tot 2006 keurig bewaard . Was het omdat ik vrijdag verloren heb? Nee, ik heb in die 27 jaar wel vaker een partijtje verloren en dat was nooit aanleiding geweest om ook maar een tijdschrift weg te gooien. Ook notatieformulieren met de partijtjes gooi ik nooit weg. Zelfs niet na een nederlaag. Ik wil niet beweren dat ik altijd een sportieve verliezer ben, maar op dit punt, scoor ik toch hoog. Slechts eenmaal heb ik een papiertje weggegooid en ik denk dat maar weinig schakers dat kunnen zeggen. Het had bovendien niets eens met de uitslag te maken, maar ik dwaal af. Waar het dan wel mee te maken had wil ik later best verklappen, maar ik wil nu terug naar de stapel tijdschriften. Waarom gooide ik die dan weg? Het KNMI was de schuldige. Die hadden me een prachtige zondagmiddag beloofd. Ik verheugde me al op nog 'ns lekker te kunnen gaan zwemmen, misschien wel voor de laatste keer dit seizoen. Helaas. Geen straaltje zon. De hele dag niet. Van ellende ging ik maar 'n kamertje opruimen, en stootte op de dozen met oude schaaktijdschriften. Zoals gewoonlijk bladerde ik er een paar door en had daarbij de gebruikelijke gedachten: '...Ze kunnen eigenlijk wel weg... ' en '...Ik kijk er toch nooit meer in...' En daarna legde ik ze altijd weer braaf terug. Maar vandaag niet. Ik heb de oudste paar jaargangen nog bewaard en nog een dozijn losse nummers, maar de grote meute ging linea recta naar de papierbak. En ik voel me opgelucht. Eindelijk! Ik ben geen archivaris meer!

En waarom had ik die ene partij dan weggegooid? Eenvoudig. Ergens halverwege de jaren negentig was ik 10 dagen lang van huis geweest in verband met het Hoogovenschaaktoernooi in Wijk aan Zee, en hoewel ik gedurende die hele periode alles keurig voor mijn kat geregeld had, kon ie het me niet vergeven dat ik hem zo lang alleen had gelaten. Alsof ie het wist had ie mijn schaakboekenkast verkozen tot zijn voorwerp van razernij. Hij stond nog overeind, maar was zo goed als leeg. Aan mijn voeten lag een grote berg van schaakboeken, schaakmagazines en notatieformulieren. En alsof dat nog niet erg genoeg was... De welgevoegdheid verbiedt me te omschrijven wat hij nog meer had gedaan maar geloof me, de geur was niet te harden. Desondanks, of eigenlijk juist daardoor, heb ik de hele stapel met geen vinger aangeraakt. Niets wilde ik ermee te maken hebben. Ik pakte mijn spulletjes uit, ruimde alles op en deed alsof mijn neus bloedde. In de loop van de dagen droogde de stapel op en nam de geur langzaam af, (of raakte ik er aan gewend?), en na anderhalve week stroopte ik dan eindelijk mijn mouwen op. Ik zal niet in onsmakelijke details treden, maar ik deed mijn best om te redden wat er te redden viel. Boeken werden op de plank teruggezet, en notatieformuliertjes zorgvuldig gedroogd. Behalve... Het was niet meer dan een zwaar verscheurd vodje. De inkt was uitgelopen en de zetten vrijwel onleesbaar. Mezelf afvragend wat ik hiermee moest rook ik er nog 'ns aan...